Cây vĩ đàn violin đóng vai trò then chốt trong việc tạo ra âm thanh tuyệt vời. Không có vĩ, đàn violin không thể phát ra giai điệu hay. Việc hiểu rõ cấu tạo violin và chất liệu của vĩ sẽ giúp bạn chọn được công cụ phù hợp và chăm sóc đúng cách.
Cây vĩ (bow) violin là gì?
Cây vĩ violin là công cụ dùng để tạo âm thanh bằng cách ma sát với dây đàn. Khi vĩ lướt qua dây, nó tạo ra rung động khiến dây đàn phát ra âm thanh. Cây vĩ được thiết kế để tạo ra những giai điệu và hòa âm tuyệt đẹp từ đàn violin.
Một cây vĩ tốt phải như một phần mở rộng của bàn tay phải người chơi. Chất lượng vĩ ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng diễn đạt và chất lượng âm thanh của người biểu diễn.
Các bộ phận của vĩ đàn violin
Thân vĩ (The stick)
Thân vĩ là phần chính của cây vĩ, được ví như xương sống vì đây là bộ phận người chơi cầm và điều khiển. Thân vĩ phải luôn cong lồi hướng xuống. Nếu thân vĩ thẳng hoặc cong ra ngoài, điều này chứng tỏ vĩ đã quá căng và cần nới lỏng.
Độ cong này tạo ra sự linh hoạt cần thiết để thực hiện các kỹ thuật kéo vĩ violin khác nhau. Thân vĩ thường có hình tròn hoặc bát giác, với hình bát giác cứng hơn và hình tròn mềm dẻo hơn.
Dây vĩ (Bow hair)
Dây vĩ thường làm từ lông đuôi ngựa, đặc biệt là ngựa từ vùng khí hậu lạnh như Siberia, Canada và Mông Cổ. Lông ngựa vùng lạnh dày và bền hơn. Một cây vĩ violin thường có từ 160 đến 180 sợi lông ngựa.
Dây vĩ được căng giữa đầu vĩ và con cóc. Khi được phủ nhựa thông, dây vĩ tạo ma sát với dây đàn để phát ra âm thanh. Cần tránh chạm vào dây vĩ bằng tay để bảo vệ khỏi dầu có hại trên da.
Con Cóc / Ếch (Frog)
Con cóc là phần cầm ở cuối vĩ, thường làm từ gỗ cứng như gỗ mun (ebony). Con cóc có hai mặt: một mặt hình chữ U và mặt kia hình vuông. Đây là nơi chứa cơ chế để căng và nới lỏng dây vĩ.
Con cóc bao gồm nhiều bộ phận nhỏ như ferrule (tấm kim loại bảo vệ), mắt cóc (eye) để trang trí, và họng cóc (throat) – nơi người chơi đặt ngón cái.
Vít điều chỉnh (Adjusting screw)
Vít điều chỉnh nằm ở cuối thân vĩ, cho phép người chơi căng hoặc nới lỏng dây vĩ. Xoay vít theo chiều kim đồng hồ để căng dây, ngược chiều để nới lỏng. Trước khi chơi, dây vĩ cần căng vừa phải để một chiếc bút chì có thể luồn qua phần giữa vĩ.
Đầu vĩ (Tip)
Đầu vĩ là nơi dây vĩ gắn với thân vĩ ở đầu trên. Đầu vĩ thường có hình cong nhọn và được bảo vệ bởi tấm đầu vĩ (tip plate) làm từ kim loại như niken, bạc hoặc vàng. Trọng lượng đầu vĩ ảnh hưởng đến chất lượng tổng thể của cây vĩ.
Các bộ phận phụ khác (Cuộn dây, Da bọc ngón cái)
Cuộn dây (winding) được đặt ngay cạnh da bọc, cung cấp thêm lớp bảo vệ cho gỗ. Cuộn dây thường làm từ kim loại như niken, bạc hoặc vàng.
Da bọc ngón cái (thumb leather) bảo vệ thân vĩ khỏi ngón tay và móng tay. Da bọc có thể làm từ da thật (dê, bò) hoặc vật liệu tổng hợp thân thiện môi trường.
Vĩ đàn violin được làm từ chất liệu gì?
Chất liệu làm thân vĩ (Stick materials)
Gỗ Pernambuco (Pernambuco wood)
Gỗ Pernambuco được coi là “chén thánh” của gỗ làm vĩ violin. Đây là phần gỗ lõi phát triển chậm và đặc của cây Paubrasilia từ Brazil. Gỗ Pernambuco vừa cứng vừa nhẹ, cho phép thực hiện nhiều động tác cần thiết khi chơi violin.
Gỗ này có sự cân bằng hoàn hảo giữa trọng lượng, độ bền và vẻ đẹp. Tuy nhiên, nguồn cung bị hạn chế do cây Paubrasilia đang bị đe dọa bởi nạn phá rừng.
Gỗ Brazilwood (Brazilwood)
Gỗ Brazilwood là phần gỗ ít đặc hơn của cùng loại cây Paubrasilia. Gỗ này rẻ hơn và thường dùng cho vĩ học sinh. Brazilwood không có độ cứng và phản ứng như Pernambuco, nhưng vẫn là lựa chọn tốt cho người mới bắt đầu.
Sợi carbon và vật liệu tổng hợp (Carbon fiber and synthetic)
Sợi carbon đã trở nên phổ biến trong những năm gần đây. Vĩ sợi carbon bền hơn gỗ, không bị cong vênh và ít bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ và độ ẩm. Chúng cung cấp giá trị tốt mà không ảnh hưởng đến chất lượng âm thanh.
Sợi thủy tinh (fiberglass) là vật liệu tổng hợp rẻ tiền nhưng chất lượng thấp hơn, chỉ phù hợp với học sinh và người mới bắt đầu.
Chất liệu làm dây vĩ (Bow hair materials)
Lông đuôi ngựa (Horsehair)
Lông đuôi ngựa là vật liệu truyền thống và được ưa chuộng bởi các nhà sản xuất vĩ chất lượng cao. Lông ngựa từ vùng khí hậu lạnh dày và bền hơn, tạo ra âm thanh tuyệt vời và phản ứng tốt hơn.
Tuy nhiên, lông ngựa phản ứng với thay đổi môi trường, đặc biệt là độ ẩm, khiến lông co giãn. Lông ngựa cũng dễ gãy, đặc biệt khi già.
Sợi tổng hợp (Synthetic fibers)
Sợi tổng hợp không phản ứng với độ ẩm và duy trì độ dài ổn định. Chúng cực kỳ bền và gần như loại bỏ tình trạng gãy sớm. Tuy nhiên, sợi tổng hợp cần nhiều nhựa thông hơn và hầu hết chưa thể tạo ra cùng độ cộng hưởng như lông ngựa.
Lịch sử và sự phát triển của cây vĩ violin
Việc sử dụng gỗ Pernambuco cho vĩ violin được ghi nhận là công trình của nhà sản xuất vĩ François Xavier Tourte vào thế kỷ 19. Ông phát hiện ra rằng đây là loại gỗ lý tưởng nhờ sự kết hợp hoàn hảo giữa trọng lượng, độ bền và vẻ đẹp.
Từ đó, Pernambuco trở thành tiêu chuẩn vàng cho vĩ violin. Quy trình chế tác vĩ đòi hỏi kỹ thuật cao: từ việc tạo hình cambre của thân vĩ, chạm khắc và làm nóng từ từ để uốn gỗ đúng cách.
Ngày nay, công nghệ hiện đại cho phép sản xuất vĩ từ vật liệu ít tự nhiên hơn nhưng vẫn tạo ra âm thanh tuyệt vời. Vĩ hybrid kết hợp sợi carbon và gỗ đang xuất hiện như giải pháp hiệu quả về chi phí và chất lượng âm thanh.
Cách chọn vĩ violin phù hợp tại Nhạc Viện Melody
Trọng lượng và độ cân bằng (Weight and balance)
Một cây vĩ violin tiêu chuẩn nặng khoảng 60 gram (2,1 ounce). Tuy nhiên, vĩ hơi nhẹ hoặc nặng hơn vẫn có thể chơi tuyệt vời. Độ cân bằng quan trọng hơn trọng lượng.
Để kiểm tra trọng lượng, cầm vĩ ở góc 45 độ. Một cây vĩ tốt cảm giác tự nhiên trong tay, cân bằng từ con cóc đến đầu vĩ. Vĩ nhẹ hơn giúp thực hiện một số kỹ thuật dễ dàng, trong khi vĩ nặng hơn tạo âm thanh lớn hơn.
Độ cứng và độ linh hoạt (Stiffness and flexibility)
Độ linh hoạt đo lường cách vĩ phản ứng dưới lực căng. Khi căng vĩ, nó vẫn cần có độ đàn hồi và tạo độ nảy nhẹ khi chơi. Điều này giúp thực hiện các kỹ thuật biểu đạt khác nhau dễ dàng hơn.
Vĩ quá cứng khó kiểm soát, trong khi vĩ quá mềm sẽ rung lắc và không cho phép tạo âm thanh đầy đủ. Cần tìm sự cân bằng phù hợp với phong cách và kỹ thuật chơi.
Hình dạng thân vĩ (Stick shape)
Thân vĩ truyền thống có hai hình dạng: tròn hoặc bát giác. Thân bát giác cứng hơn trong khi thân tròn ít cứng hơn. Một số nghệ sĩ và nhà sản xuất cho rằng thân tròn cho phép kiểm soát tốt hơn, nhưng điều này phụ thuộc sở thích cá nhân.
Âm thanh tạo ra (Sound produced)
Vĩ linh hoạt hơn thường tạo âm thanh mượt mà và đầy đặn hơn. Tuy nhiên, nếu quá linh hoạt, âm thanh có thể thiếu rõ ràng. Vĩ cứng hơn tạo âm thanh sáng và rõ ràng hơn, nhưng quá cứng có thể gây âm thanh thô và sắc.
Lời khuyên cho người mới bắt đầu học Violin
Người mới bắt đầu nên chọn vĩ ít tốn kém cho đến khi chắc chắn gắn bó lâu dài với violin. Vĩ sợi carbon hoặc Brazilwood là lựa chọn tốt cho giai đoạn đầu.
Tại Nhạc Viện Melody, chúng tôi khuyên học viên thử nhiều loại vĩ khác nhau để tìm ra cây phù hợp nhất. Giáo viên sẽ hướng dẫn cách cầm vĩ đúng cách và các kỹ thuật cơ bản.
Bảo quản và chăm sóc vĩ đàn violin đúng cách
Cách căng và thả lỏng dây vĩ
Trước khi chơi, xoay vít điều chỉnh theo chiều kim đồng hồ để căng dây vĩ. Dây vĩ cần căng vừa phải để một chiếc bút chì có thể luồn qua phần giữa vĩ.
Sau khi chơi xong, luôn nới lỏng dây vĩ bằng cách xoay vít ngược chiều kim đồng hồ. Việc này giúp bảo vệ thân vĩ khỏi bị cong vênh do lực căng thường xuyên.
Sử dụng nhựa thông (Colophane/Rosin) đúng cách
Nhựa thông violin là chất dính giúp dây vĩ bám vào dây đàn để tạo âm thanh. Phủ nhựa thông đều trên dây vĩ trước khi chơi. Vĩ mới hoặc vĩ vừa thay lông cần nhiều nhựa thông hơn.
Sử dụng nhựa thông chất lượng tốt để đảm bảo âm thanh tốt nhất. Tránh sử dụng quá nhiều nhựa thông vì có thể tạo tiếng gào.
Vệ sinh vĩ đàn
Sau mỗi lần chơi, dùng khăn mềm lau sạch nhựa thông dư thừa trên thân vĩ. Tránh chạm vào dây vĩ bằng tay để bảo vệ khỏi dầu tự nhiên.
Dây vĩ có thể được vệ sinh bằng cồn biến tính khi cần thiết. Lau khô hoàn toàn sau đó phủ lớp nhựa thông mới. Không vệ sinh quá thường xuyên vì có thể làm hỏng dây vĩ.
Khi nào cần thay lông vĩ (Rehairing)
Thay lông vĩ sau 6-12 tháng tùy theo tần suất sử dụng. Dấu hiệu cần thay lông bao gồm: không thể căng được dây vĩ, lông bị gãy nhiều, tạo tiếng cào hoặc lông bẩn và có mùi.
Không nên thay lông quá sớm vì tốn kém không cần thiết. Đôi khi vấn đề chỉ là dây vĩ bẩn chứ không hỏng, việc vệ sinh đúng cách là một phần quan trọng trong chăm sóc violin tại nhà.
Tầm quan trọng của cây vĩ trong việc học Violin tại Nhạc Viện Melody
Cây vĩ tốt giúp học viên phát triển kỹ thuật đúng cách từ ban đầu. Khi kỹ năng tăng lên, yêu cầu đối với vĩ cũng cao hơn. Tại Nhạc Viện Melody, chúng tôi hướng dẫn học viên chọn vĩ phù hợp với từng giai đoạn học tập, đặc biệt là trong khóa học violin cơ bản.
Hiểu rõ cấu tạo vĩ giúp học viên chăm sóc đúng cách và kéo dài tuổi thọ của nhạc cụ. Điều này cũng giúp họ đánh giá chất lượng và đưa ra quyết định sáng suốt khi nâng cấp thiết bị.
Các khóa học nhạc cụ khác tại Nhạc Viện Melody (Guitar, Piano, Organ, Ukulele, Thanh nhạc)
Ngoài violin, Nhạc Viện Melody còn cung cấp các khóa học:
Guitar: Từ cơ bản đến nâng cao, fingerstyle và classical
Piano: Học piano cổ điển và hiện đại cho mọi lứa tuổi
Organ: Kỹ thuật chơi organ điện tử và acoustic
Ukulele: Nhạc cụ dễ học, phù hợp mọi độ tuổi
Thanh nhạc: Phát triển giọng hát và kỹ thuật vocal
Mỗi khóa học được thiết kế bài bản với giáo viên giàu kinh nghiệm. Học viên được hướng dẫn từ kiến thức cơ bản về nhạc cụ đến kỹ thuật biểu diễn chuyên nghiệp.
Liên hệ Nhạc Viện Melody để tìm hiểu thêm về các khóa học violin và nhạc cụ khác. Chúng tôi, đơn vị đào tạo âm nhạc Melody, cam kết mang đến chương trình giáo dục âm nhạc chất lượng cao cho mọi học viên.
