Thanh quản đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra âm thanh và bảo vệ đường thở. Đối với những người học thanh nhạc, việc hiểu rõ các bệnh lý thanh quản giúp bảo vệ giọng hát tốt hơn.
Thanh quản là gì? Cấu tạo và chức năng
Thanh quản là cơ quan tạo âm nằm ở phần trên khí quản, chứa các dây thanh. Cấu tạo gồm:
Khung sụn thanh quản bao gồm sụn giáp, sụn nhẫn và sụn phễu. Dây thanh gồm hai nếp niêm mạc căng ngang trong lòng thanh quản. Các cơ thanh quản điều khiển chuyển động và căng độ của dây thanh.
Chức năng chính của thanh quản:
- Tạo ra âm thanh khi khí từ phổi đi qua làm dây thanh rung động
- Bảo vệ đường thở khỏi thức ăn và nước bọt
- Kiểm soát luồng khí ra vào phổi
Các bệnh lý thường gặp về thanh quản
Viêm thanh quản (Cấp tính và Mạn tính)
Viêm thanh quản cấp tính thường xuất hiện đột ngột và kéo dài 7-14 ngày. Tình trạng này gây sưng đỏ dây thanh, làm giọng nói khàn hoặc mất tiếng tạm thời.
Viêm thanh quản mạn tính kéo dài hơn 3 tuần. Dây thanh bị viêm liên tục, tạo thành mô sẹo và làm thay đổi chất lượng giọng nói vĩnh viễn.
Polyp thanh quản
Polyp là khối u lành tính phát triển trên dây thanh. Chúng có dạng túi chứa dịch hoặc khối đặc, thường xuất hiện do sử dụng giọng không đúng cách.
Polyp làm giọng nói trở nên thô ráp, khàn khàn và giảm độ trong trẻo. Kích thước polyp từ vài milimét đến hơn 1 cm.
Hạt xơ dây thanh
Hạt xơ dây thanh là những khối cứng hình thành trên bề mặt dây thanh. Chúng thường xuất hiện đối xứng ở cả hai dây thanh, giống như “chai” do ma sát liên tục.
Hạt xơ gây khó khăn trong việc kiểm soát cao độ và âm lượng. Giọng nói trở nên thô ráp và dễ mệt mỏi khi nói lâu.
Ung thư thanh quản
Ung thư thanh quản chiếm khoảng 2-3% các loại ung thư. Nam giới có nguy cơ mắc cao gấp 5 lần phụ nữ, thường ở độ tuổi 50-70.
Giai đoạn đầu, triệu chứng nhẹ và dễ bị bỏ qua. Giai đoạn muộn, u lan rộng và ảnh hưởng đến khả năng nuốt, thở.
Liệt dây thanh quản
Liệt dây thanh quản xảy ra khi dây thần kinh kiểm soát cơ thanh quản bị tổn thương. Một hoặc cả hai dây thanh không thể di chuyển bình thường.
Liệt một bên dây thanh gây khàn tiếng, giọng thở. Liệt cả hai bên dây thanh gây khó thở nghiêm trọng, cần can thiệp y tế khẩn cấp.
Nguyên nhân gây ra các bệnh lý thanh quản thường gặp
Nguyên nhân gây viêm thanh quản
Nhiễm virus như rhinovirus, adenovirus chiếm 90% trường hợp viêm thanh quản cấp. Nhiễm khuẩn do streptococcus, haemophilus influenzae ít gặp hơn.
Các yếu tố khác:
- Sử dụng giọng quá mức như hét to, nói nhiều
- Hít phải chất kích thích như khói thuốc, hóa chất
- Dị ứng với phấn hoa, bụi, lông thú cưng
- Trào ngược dạ dày thực quản làm axit ăn mòn dây thanh
Nguyên nhân gây polyp và hạt xơ dây thanh
Sử dụng giọng sai cách là nguyên nhân chính. Nói to, hét, ho nhiều tạo áp lực lớn lên dây thanh.
Người làm nghề giảng dạy, ca hát, thuyết trình có nguy cơ cao. Hút thuốc lá làm khô dây thanh và tăng nguy cơ ma sát.
Căng thẳng, lo âu khiến cơ cổ họng co cứng, tăng áp lực lên dây thanh khi nói.
Nguyên nhân gây ung thư thanh quản
Hút thuốc lá là yếu tố nguy cơ hàng đầu. 95% bệnh nhân ung thư thanh quản có tiền sử hút thuốc.
Uống rượu bia thường xuyên tăng nguy cơ gấp 2-3 lần. Kết hợp hút thuốc và uống rượu tăng nguy cơ lên 15-20 lần.
Tiếp xúc với chất gây ung thư như amiăng, formaldehyde, axit sunfuric trong môi trường làm việc.
Nguyên nhân gây liệt dây thanh quản
Phẫu thuật vùng cổ như cắt tuyến giáp, phẫu thuật tim mạch có thể làm tổn thương dây thần kinh thanh quản.
Chấn thương cổ do tai nạn giao thông, thể thao. U não, đột quỵ ảnh hưởng đến trung tâm điều khiển thanh quản.
Nhiễm virus như herpes, cytomegalovirus tấn công dây thần kinh. Bệnh tự miễn như đa xơ cứng cũng có thể gây liệt dây thanh.
Triệu chứng nhận biết các bệnh lý về thanh quản
Triệu chứng viêm thanh quản
Khàn tiếng là triệu chứng đặc trưng nhất. Giọng nói trở nên thô ráp, khó nghe hoặc mất tiếng hoàn toàn, lúc này bạn cần tìm cách chữa khàn giọng kịp thời.
Ho khan kéo dài, đặc biệt về đêm và sáng sớm. Cảm giác đau rát, ngứa trong cổ họng khi nuốt.
Sốt nhẹ 37.5-38.5°C, mệt mỏi, chán ăn. Có thể có đờm ít, màu trắng hoặc vàng nhạt.
Triệu chứng polyp và hạt xơ dây thanh
Giọng nói khàn khàn, không trong trẻo như trước. Khó kiểm soát cao độ, đặc biệt các nốt cao khi hát.
Giọng dễ mệt mỏi sau thời gian nói ngắn. Cảm giác có vật lạ trong cổ họng.
Thay đổi chất lượng giọng nói rõ rệt, âm thanh không đều. Có thể có tiếng thở khi nói.
Triệu chứng ung thư thanh quản
Giai đoạn đầu: khàn tiếng kéo dài hơn 2 tuần không thuyên giảm. Ho khan dai dẳng, đặc biệt có máu trong đờm.
Giai đoạn muộn: khó nuốt, đau khi nuốt. Sụt cân không rõ nguyên nhân, mệt mỏi kéo dài.
Khó thở, tiếng thở rít khi u to và chèn ép đường thở. Sưng hạch cổ do di căn.
Triệu chứng liệt dây thanh quản
Liệt một bên: giọng thở, khàn nhẹ. Dễ bị nghẹn khi uống nước.
Liệt hai bên: khó thở nghiêm trọng, đặc biệt khi gắng sức. Tiếng thở rít to, nguy hiểm tính mạng.
Giọng nói yếu, khó nghe. Ho khi ăn uống do thức ăn vào đường thở.
Cách phòng ngừa các bệnh lý thanh quản hiệu quả
Giữ ấm cơ thể, đặc biệt là vùng cổ họng
Đeo khăn quàng cổ khi trời lạnh hoặc điều hòa. Tránh uống nước đá hoặc thức ăn quá lạnh.
Giữ nhiệt độ phòng ổn định từ 22-25°C. Sử dụng máy tạo ẩm khi không khí khô hanh.
Vệ sinh răng miệng và tai mũi họng đúng cách
Đánh răng đúng cách 2 lần mỗi ngày với kem đánh răng có fluoride. Súc miệng bằng nước muối loãng sau bữa ăn.
Vệ sinh mũi họng bằng dung dịch nước muối sinh lý. Tránh ngoáy tai, ngoáy mũi bằng tay bẩn.
Sử dụng nước muối sinh lý súc họng thường xuyên
Pha nước muối với tỷ lệ 1 thìa cà phê muối (5g) trong 250ml nước ấm. Súc họng 2-3 lần mỗi ngày.
Nước muối giúp làm sạch vi khuẩn, giảm viêm và giữ ẩm cho dây thanh. Đặc biệt hữu ích sau khi hát hoặc nói nhiều.
Hạn chế nói to, la hét, sử dụng giọng nói hợp lý
Tránh nói quá to hoặc thì thầm quá nhỏ. Sử dụng âm lượng vừa phải, tự nhiên.
Nghỉ giọng 10-15 phút sau mỗi giờ nói liên tục. Uống nước thường xuyên để giữ ẩm dây thanh.
Tránh nói trong môi trường ồn ào buộc phải gắng giọng. Sử dụng cử chỉ, ngôn ngữ cơ thể để hỗ trợ giao tiếp. Đây là những thói quen tốt cho giọng hát mà bạn nên duy trì.
Kỹ thuật thanh nhạc đúng cách tại Nhạc Viện Melody giúp bảo vệ thanh quản
Học kỹ thuật thở đúng từ cơ hoành, không từ cổ họng. Giáo viên tại nhạc viện Melody hướng dẫn cách thở bụng hiệu quả.
Khởi động giọng trước khi hát bằng các bài tập vocalise. Luyện tập từ từ, tăng dần độ khó và thời gian. Tham gia một khóa học thanh nhạc bài bản sẽ giúp bạn nắm vững các kỹ thuật này.
Học cách phát âm đúng các nguyên âm, phụ âm. Kỹ thuật đúng giúp giảm tải cho dây thanh và tăng chất lượng âm thanh.
Xây dựng chế độ ăn uống khoa học, đủ chất
Uống đủ 2-2.5 lít nước mỗi ngày để giữ ẩm dây thanh. Ăn nhiều trái cây, rau xanh giàu vitamin C. Để biết ăn gì tốt cho giọng hát, bạn nên tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng hoặc tìm hiểu thêm thông tin.
Tránh thức ăn cay nóng, quá mặn, quá ngọt gây kích thích. Hạn chế cà phê, trà đậm đặc có thể làm khô dây thanh.
Bổ sung thực phẩm giàu omega-3 như cá hồi, hạt chia. Ăn mật ong nguyên chất giúp làm dịu cổ họng.
Tránh xa thuốc lá, rượu bia và chất kích thích
Không hút thuốc lá, thuốc lào hoặc hít khói thuốc thụ động. Nicotine và tar làm khô, kích thích dây thanh.
Hạn chế rượu bia, đặc biệt trước khi hát hoặc nói quan trọng. Alcohol làm mất nước và ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát giọng.
Tránh tiếp xúc với khói xe, khói công nghiệp, hóa chất độc hại. Sử dụng khẩu trang khi cần thiết.
Đeo khẩu trang khi ra ngoài hoặc tiếp xúc môi trường ô nhiễm
Chọn khẩu trang y tế hoặc N95 khi đi trong thành phố. Đặc biệt quan trọng trong mùa ô nhiễm không khí.
Đeo khẩu trang khi làm việc trong môi trường có bụi, hóa chất. Thay khẩu trang thường xuyên, không tái sử dụng.
Luyện tập thể dục thể thao đều đặn
Tập thể dục 30 phút mỗi ngày giúp tăng sức đề kháng. Ưu tiên các môn như đi bộ, bơi lội, yoga.
Tập thở sâu, thiền giúp giảm căng thẳng và cải thiện kiểm soát hơi thở. Điều này rất có lợi cho ca hát.
Sử dụng micro khi cần nói trước đám đông
Luôn sử dụng micro khi phát biểu, giảng dạy hoặc hát trước nhiều người. Tránh gắng giọng để tăng âm lượng.
Kiểm tra âm thanh trước khi bắt đầu. Điều chỉnh vị trí micro phù hợp, cách miệng 5-10cm.
Thăm khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt khi học thanh nhạc tại Nhạc Viện Melody
Khám tai mũi họng mỗi 6 tháng để phát hiện sớm các vấn đề. Học viên tại Nhạc Viện Melody được tư vấn về lịch khám phù hợp.
Theo dõi thay đổi giọng nói hàng ngày. Ghi nhật ký sức khỏe giọng hát để phát hiện bất thường sớm.
Khi nào cần gặp bác sĩ thăm khám về thanh quản?
Khàn tiếng kéo dài hơn 2 tuần không thuyên giảm
Khàn tiếng bình thường do cảm lạnh thường khỏi trong 7-10 ngày. Nếu kéo dài hơn 2 tuần cần thăm khám ngay.
Ho có máu hoặc đờm có máu
Máu trong đờm có thể là dấu hiệu của bệnh lý nghiêm trọng. Không được chủ quan, cần khám ngay khi phát hiện.
Khó nuốt kéo dài, sụt cân không rõ nguyên nhân
Khó nuốt có thể do u hoặc viêm thanh quản nặng. Sụt cân đột ngột cần loại trừ ung thư.
Khó thở, thở khò khè
Khó thở có thể do dây thanh sưng hoặc liệt. Đây là tình huống cấp cứu cần đến viện ngay.
Đau cổ họng dữ dội, không giảm bằng thuốc giảm đau thông thường
Đau nhiều có thể do nhiễm trùng nặng hoặc áp xe. Cần khám và điều trị kháng sinh.
Việc chăm sóc thanh quản đúng cách giúp bảo vệ giọng hát và sức khỏe tổng thể. Nhạc Viện Melody cam kết đồng hành cùng học viên trong việc phát triển kỹ năng thanh nhạc an toàn và hiệu quả.
